Albert Einstein’ın bir asırdan daha uzun süre önce tahmin ettiği uzay-zaman dokusundaki kütleçekimsel dalgaların evrene düşük frekanslarda nüfuz ederek kozmik arka plan uğultusu yarattığına dair bulgular açıklandı. Bulgulara Kuzey Amerika, Avrupa, Çin, Hindistan ve Avustralya’da radyo teleskopları kullanan yüzlerce bilim insanının yıllarca süren çalışmasının sonucunda ulaşıldı.
Keşif, 2015-16’da araştırmacıların iki uzak kara deliğin ürettiği kütleçekimsel dalgaların varlığını ilk kez saptamalarından 7 yıl sonra geldi. Kara delikler ve diğer büyük kütleli cisimlerin hareketi kütleçekimsel dalgalara neden oluyor. Tek bir şiddetli olayın sonucunda Dünya’ya doğru güçlü, kısa patlama dalgalanması gönderen yüksek frekanslı dalgalar, Lazer İnterferometre Kütleçekimi Dalgası Gözlemevi (LIGO) olarak adlandırılan araştırmanın bulgusuydu.
Ancak onlarca yıldır bilim insanları, arka plan gürültüsü gibi uzayda sürekli olarak çalkalanan düşük frekanslı yerçekimi dalgalarını arıyor.
Uluslararası Pulsar Zamanlama Dizisi konsorsiyumu çatısı altında güçlerini birleştiren çeşitli kıtalarda kütleçekimsel dalga dedektörlerinin başındaki bilim insanları, nihayet bu arka plan dalgalarına dair bulgular sundu. ABD ve Kanada’dan 190’dan fazla bilim insanının işbirliğiyle oluşturulan Kuzey Amerika Nanohertz Yerçekimi Dalgaları Gözlemevi (NANOGrav) Fizik Sınırları Merkezi (PFC) tarafından elde edilen 15 yıllık veriler de bulgulara dahil. Konsorsiyumdaki her ülke veya grup, araştırmalarını çeşitli dergilerde ayrı ayrı yayımladı.
Karadelik çiftlerinden kaynaklanıyor
Yeni bulgular, uzayın, birleşmeden önce birlikte spiral çizen süper kütleli (bazısı Güneş’ten milyarlarca kat büyük) karadelik çiftlerinden kaynaklanıyor gibi görünen ve uzun süre salınan kütleçekimsel dalgalarla dolup taştığını gösteriyor.
Avrupa Pulsar Zamanlama Dizisi’nden Michael Keith, “Artık evrenin kütleçekimsel dalgalarla dolu olduğunu biliyoruz” dedi.
Büyük Patlama’ya dek gidebilir
Diğer kuram, kütleçekimsel dalgaların, bilim insanları tarafından görülemeyen ve kozmik büyüme olarak tanımlanan Büyük Patlama’dan bir saniye sonra gelen hızlı genişlemeden kaynaklanmış olabileceği. Keith, Dünya ile Büyük Patlama arasındaki galaksilerin muhtemelen bu tür dalgaları ‘boğduğunu’ söyledi. Bilim insanlarına göre gelecekte düşük frekanslı kütleçekimsel dalgalar, bu ilk genişleme hakkında daha fazla şey ortaya çıkarabilir, karanlık maddenin gizemine ışık tutabilir, kara delikler ve galaksilerin nasıl oluşup geliştiğini daha iyi anlamaya yardımcı olabilir.
Einstein’ın 1916 tarihli kuramından beri aranıyor
1916’da Einstein, kütleçekimini uzay ve zamanın madde tarafından bozulması olarak tasvir ederek çığır açan genel görelilik teorisinin sonucu olarak kütleçekimsel dalgaların varlığını önermişti.
1970’lerden başlayarak varlıklarına dair yalnızca dolaylı kanıtlar bulunan kütleçekimsel dalgalar, 2016’da saptandı.
